مدیریت دانش یا فوت کوزه‌گری و به اشتراک گذاری دانش

تاریخچه‌ای مختصر از به اشتراک گذاری دانش:

به اشتراک گذاری دانش در سازمان‌ها از دیرباز یکی از مهمترین روش‌های انتقال دانش از گروهی به گروهی دیگر بوده است. این مقوله در فرهنگ ایرانی (و شاید سایر فرهنگ ها که اینجانب اطلاعی از آنها ندارم) در حوزه‌های خاص، پیش از ایجاد مفاهیم علمی مدیریت نیز وجود داشته است. برای مثال عمده روابط مرشد و مرید، یا استاد و شاگردی در دوران‌های پیش از مدرنیسم و قبل از به وجود آمدن صنعت چاپ، به علت کمبود منابع مطالعاتی و یا در دسترس نبودن آنها، غالباً بر مبنای انتقال دانش و تجریبات به صورت سینه به سینه شکل می‌گرفته است.

پیشینه به اشتراک نگذاشتن دانش در ادبیات!

شاید ضرب المثل “دانستن فوت کوزه گری” یا داستان فن آخر استاد کشتی‌گیر شیخ اجل سعدی را شنیده باشید. غیر محتمل نیست اگر فرض کنیم برخی عادت‌های غلط سازمانی می‌توانند متاثر از اینگونه پیش زمینه‌ها باشند. با در نظر گرفتن این پیش زمینه فکری شاید بهتر بتوانیم درک کنیم که چرا کارمند باتجربه، فوت کوزه‌گری را به تازه واردها آموزش نمی‌دهد. اما آیا واقعا با یاد ندادن فوت کوزه‌گری، یا به زبان مدیریت علمی با به “اشتراک نگذاشتن دانش”،می‌شود به پیروزی امید داشت؟

پیروزی فردی در مقابل پیروزی جمعی:

فردی که دانش خود را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارد ممکن است مدتی بتواند سیستم را به خود وابسته کند، اما به علت انفجار اطلاعات و توسعه سریعتر علوم، و کوتاه‌تر شدن چرخه عمر دانش در حوزه‌های مختلف، ممکن است دانش او در گذر زمان بلااستفاده گردد. لذا لزوما فردی که تجربه یا سابقه بیشتری دارد فرد به روزتری نخواهد بود. بالعکس شاید افراد تازه وارد در یک سازمان به دانش نوینی مجهز باشند و از او پیشی بگیرند.

دیدگاه دیگری که به اشتراک نگذاشتن دانش را متاثر میکند رویکرد سیستمی است. هنگامی که فرد دانش خود را به اشتراک نمی‌گذارد ممکن است موجب زیان غیرمستقیم سیستم به واسطه کند شدن روند حرکت آن (زمان لازم برای یادگیری نیروهای تازه) یا زیان مستقیم آن به واسطه هزینه‌های تحمیلی اشتباهات نیروهای جدید شود. که در نهایت می‌تواند با شکست سیستم به خود فرد نیز زیان برساند.

چه عواملی موجب می‌شوند دانش به اشتراک گذاشته نشود؟

سکوت سازمانی به تنهایی یکی از سموم مهلک برای سازمان است. یکی از نتایج آن جلوگیری از به اشتراک گذاری دانش و حتی در سطوح پایینتر به اشتراک گذاری اطلاعات و داده است.

پژوهش‌های مختلف از دیدگاه‌های متفاوتی به این موضوع وارد شده‌اند. انگیزش و اختیار دو عوامل موثر در به اشتراک گذاشتن دانش هستند به طوری که انگیزش و اختیار بیشتر موجب به اشتراک گذاری بیشتر دانش می‌گردد. همینطور چالشی بودن ماهیت کار و میزان وابستگی سایر افراد به کارمند. تحقیقات نشان داده است افرادی که در سازمان جایگاهی دارند که افراد زیادی به آنها وابسته‌اند کمتر دانش خود را به اشتراک می‌گذارند^۱https://hbr.org/2019/07/why-employees-dont-share-knowledge-with-each-other.